Bir iş sözleşmesi sona ererken, süreç sadece "istifa ettim" veya "kovuldun" demekle bitmez. Kanun, çalışanın işsiz kalıp mağdur olmaması için ona bir geçiş süreci tanır. Buna İhbar Süresi denir. İşte "Yeni İş Arama İzni", tam da bu sürenin içinde doğan hayati bir haktır.
Bu rehberde, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 27. maddesi uyarınca bu hakkın nasıl kullanılacağını ve nakdi tazminata dönüşüp dönüşmeyeceğini inceleyeceğiz.
1. Yeni İş Arama İzni Nedir?
Yeni iş arama izni; iş sözleşmesi feshedilen (ister istifa etsin, ister işveren çıkarsın) çalışanın, ihbar süresi içinde çalışmaya devam ederken, mesai saatleri içerisinde ücretinden kesinti yapılmaksızın yeni bir iş bulması için verilen ücretli izindir.
Kritik Bilgi: Bu hak, feshi kimin gerçekleştirdiğinden bağımsızdır. İstifa eden işçinin de, işten çıkarılan işçinin de iş arama izni hakkı vardır.
2. İzin Süresi ve Kullanım Şartları
Kanun, bu iznin sınırlarını çok net çizmiştir:
Süre: Günde en az 2 saat olmak zorundadır. (İşveren isterse daha fazla verebilir ama az veremez).
Zamanlama: İş saatleri içinde olmalıdır. Öğle molasında veya mesai bitiminde verilemez.
Ücret: Bu saatlerde çalışılmasa bile ücret tam ödenir.
İzni Kullanmanın İki Yolu
Çalışan, bu izni nasıl kullanacağını işverene bildirmek koşuluyla iki yöntemden birini seçebilir:
| Yöntem | Açıklama | Örnek Senaryo |
|---|---|---|
| 1. Günlük Kullanım | Her gün mesai bitimine 2 saat kala çıkmak veya sabah 2 saat geç gelmek. | 09:00-18:00 çalışan biri, ihbar süresi boyunca 16:00'da işten çıkar. |
| 2. Toplu Kullanım | Günlük 2 saatleri biriktirip, ihbar süresinin sonuna ekleyerek işten erken ayrılmak. | 4 hafta ihbarı olan biri, tüm izinleri birleştirip son 3-4 gün işe hiç gelmeyebilir. |
| Dikkat: Toplu kullanım yapılacaksa | bu durumun ihbar süresinin son günlerine denk getirilmesi zorunludur. Ben izinleri başta kullanayım, sonra çalışayım denilemez. |
3. En Kritik Soru: İhbar Tazminatı Ödenirse İş Arama İzni Olur Mu?
Bu konu, iş hukukunun en çok yanlış anlaşılan kısmıdır. Durumu iki senaryo ile netleştirelim:
Senaryo A: İhbar Süresi Kullandırılıyor (Çalışarak Ayrılma)
İşveren size "4 hafta daha çalış, sonra yollarımızı ayırıyoruz" dedi.
Sonuç: Bu 4 hafta boyunca İş Arama İzni hakkınız vardır. Kullanmazsanız parasını alırsınız.
Senaryo B: İhbar Tazminatı Peşin Ödeniyor (Derhal Fesih)
İşveren size "Artık gelme, ihbar süreni beklemiyoruz, tazminatını peşin ödüyoruz" dedi.
Sonuç: Bu durumda iş sözleşmesi anında sona erer. Ortada bir "ihbar süresi" kalmadığı için, o süre içinde aranacak bir "iş arama izni" de kalmaz.
Hüküm: İhbar tazminatı peşin ödendiğinde, ayrıca iş arama izni ücreti TALEP EDİLEMEZ. Çünkü iş arama izni, "çalışırken" verilen bir haktır.
4. İşveren İzni Vermezse Ne Olur? (%100 Zamlı Ödeme)
Eğer işveren, "İşler çok yoğun, iş arama izni kullanamazsın" derse veya sizi o saatlerde zorla çalıştırırsa, kendi ayağına sıkmış olur.
Kanun burada çok sert bir ceza öngörür:
İşçinin normal ücretini zaten öder.
İş arama izninde çalıştırdığı süre için ayrıca %100 zamlı ücret öder.
Matematiksel Örnek:
Saatlik ücreti: 100 TL
Kullanılmayan iş arama izni: 10 Saat
Normalde alacağı: 1.000 TL (Maaşın içinde zaten var)
Ekstra ödenecek ceza: 10 Saat x 100 TL = 1.000 TL
Toplam Maliyet: İşveren o saatler için işçiye sanki çift maaş veriyormuş gibi olur.
5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
İş arama izninde iş buldum, yine de kullanabilir miyim? Evet. Yeni bir iş bulsanız dahi, ihbar süreniz bitene kadar bu izni (dinlenmek veya evrak toplamak için) kullanmaya devam edebilirsiniz.
Hafta tatili günlerinde iş arama izni olur mu? Hayır. İş arama izni sadece "iş günü" sayılan günlerde hesaplanır. Cumartesi çalışılan bir iş yeriyse Cumartesi de hesaplanır, çalışılmıyorsa hesaplanmaz.
Deneme süresinde iş arama izni var mı? Hayır. Deneme süresi içinde ihbar süresi olmadığı için iş arama izni de yoktur.
Sonuç
İş arama izni, çalışanın anayasal çalışma hürriyetini koruyan bir "güvenlik sübabı"dır. İşverenler için maliyetli gibi görünse de, bu iznin verilmemesi durumunda ödenecek cezalar ve açılacak davalar çok daha maliyetlidir.
Çalışan olarak haklarınızı bilin, ancak bu hakkı "kötü niyetli" (işi aksatacak şekilde) kullanmamaya özen gösterin. Şeffaf bir iletişim, ayrılık sürecini her iki taraf için de kolaylaştırır.