Maliyet Analizi ve Yönetimi
Maliyet analizi, bir işletmenin üretim veya hizmet sunumu sürecinde katlandığı tüm giderlerin detaylı bir şekilde incelenmesi ve yönetilmesidir. Etkin bir maliyet yönetimi, rekabet avantajı sağlamanın ve karlılığı artırmanın temelidir.
graph LR
A[Toplam Maliyet] --> B[Sabit Maliyetler]
A --> C[Değişken Maliyetler]
A --> D[Yarı Değişken Maliyetler]
B --> B1[Kira]
B --> B2[Amortisman]
B --> B3[Yönetici Maaşları]
C --> C1[Hammadde]
C --> C2[Direkt İşçilik]
C --> C3[Enerji]
D --> D1[Bakım Onarım]
D --> D2[İletişim Giderleri]
Maliyet Türleri ve Davranışları
1. Sabit Maliyetler (Fixed Costs - FC)
Üretim miktarından bağımsız olarak katlanılan maliyetlerdir (Örn: Kira, Sigorta). $ FC = Sabit $2. Değişken Maliyetler (Variable Costs - VC)
Üretim miktarı ile doğru orantılı olarak değişen maliyetlerdir. $ VC = v \times Q $ ($v$: Birim değişken maliyet, $Q$: Miktar)3. Toplam Maliyet (Total Cost - TC)
Sabit ve değişken maliyetlerin toplamıdır. $ TC = FC + VC = FC + (v \times Q) $Başa Baş Noktası Analizi (Break-Even Analysis)
Başa baş noktası, toplam gelirlerin toplam maliyetlere eşit olduğu, yani işletmenin ne kar ne de zarar ettiği üretim seviyesidir.
$ Q_{be} = \frac{FC}{P - v} $Burada:
- $Q_{be}$: Başa baş üretim miktarı
- $FC$: Toplam sabit maliyetler
- $P$: Birim satış fiyatı
- $v$: Birim değişken maliyet
- $(P - v)$: Katkı payı
Marjinal Maliyet Analizi
Marjinal maliyet, üretim miktarındaki bir birimlik artışın toplam maliyette yarattığı değişimdir. Kar maksimizasyonu için kritik bir kavramdır.
$ MC = \frac{\Delta TC}{\Delta Q} $Ekonomik teoride, kar maksimizasyonu Marjinal Gelir (MR) = Marjinal Maliyet (MC) olduğu noktada gerçekleşir.
Maliyet Yönetim Sistemleri
- Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (ABC): Maliyetleri faaliyetlere ve oradan ürünlere dağıtan modern bir yöntemdir.
- Hedef Maliyetleme (Target Costing): Pazar fiyatından istenen kar marjını düşerek hedeflenen maliyete ulaşmayı amaçlar.
- Kaizen Maliyetleme: Sürekli iyileştirme yoluyla maliyetleri kademeli olarak düşürmeyi hedefler.